هر چیزی که مسیر فکر را از رسیدن به واقعیت منحرف کند و راه نتیجهگیری را کج کند و یا مانع دستیابی به حقیقت شود،مغالطه است. برای رسیدن به یک نتیجه مقدمات درست و راه استدلالی راست نیاز است. هر کدام از این دو ناراست باشد،نتیجه نادرست است. البته مغالطه گاهی بیرون از مواد و راه استدلال است و یک عمل خارجی یا رفتار است. مانند سرفه بیجا وسط استدلال رقیب یا شعاردادن وسر وصدا برای نشنیدن سخن حریف و… . هرچه که مانع استدلال راست شود راه آن را کج کند مغالطه است.
احزاب و گروههای سیاسی همواره آبستن مغالطات بسیار بودهاند. با تشدید اختلافات و اوجگیری منازعات سیاسی، رشد مغالطات نیز سرعت مییابد و بازار آن رونق میگیرد. جامعهای که فکر آن بیبعد و یا تکبعدی باشد و نتواند به اعماق معنایی کلام رود، مزرعهای مناسب برای مغالطات است.
در تعریف مغالطه عمد و سهو جا ندارد. گاهی مغالطات را افراد سادهدلی که فکرشان به ژرفای معانی راه ندارد،بر زبان میآورند و گاهی تعصب و عشق و یا کینه ناصحیح خود مغالطه میشود و راه فکر را میبندد.ولی اینگونه نیست که مغالطات را تنها ناشی از سادهفکری و احساسات بدانیم. استدلالهای این روزهای جامعه سیاسی ما پر از مغالطات است. عمدا یا سهوا. در یک سری نوشته سعی میشود این مغالطات را معرفی و تحلیل کنیم.
مغالطه یک: مغالطه خودت هم
این مغالطه شیوع بسیاری دارد و وقتی به کار میرود که شخصی به دیگری اعتراض کند و خطایی را به او تذکر دهد، شخص دوم برای نپذیرفتن اعتراض او میگوید: خودت هم همین خطا را مرتکب شدهای. گویا اگر او به تنهایی مرتکب آن شده بود خطا به حساب میآمد، اما حال که هر دو آن را انجام دادهاند، درست و صحیح است.
.پدر چطور مرا به دلیل سیگار کشیدن سرزنش میکنی و برایم استدلال میکنی، در حالیکه خودت تعریف میکردی که در نوجوانی سیگار میکشیدی؟!
جنبه مغالطی در اینجا نیز این است که هیچ توجهی به خود سخن و ادله موافق ومخالف آن نمیشود، بلکه به جای آن به گوینده آن سخن پرداخته میشود و این امر هیچ ربطی به صحت و سقم یا اعتبار و عدم اعتبار آن سخن ندارد، زیرا بر فرض هم که شخص مغالطه کننده درست هم بگوید، اما به هر حال باید دید آن اعتراض صحیح است یا نه. در زبان فارسی ضرب المثلی وجود دارد که معمولا مورد استفاده قرار میگیرد و ارتکاب این مغالطه را آسانتر و به ظاهر پذیرفتنی میسازد.به این ترتیب که وقتی شخصی دربارهی خطایی تذکر میدهد که خود مرتکب آن خطا شده، شخص مغالطه کننده در جواب از این ضرب المثل استفاده میکند که:
دیگ به دیگ میگه: روت سیاه.
ارتکاب خطا هم خطاست، هرچند یک خطاکار آن را مطرح کند. سیاه بودن روی دیگ یک حقیقت است،اگر چه این حقیقت از سوی یک دیگ روسیاه بیان شود، ولی باید آن را پذیرفت.
این مغالطه دارای انواع مختلفی است. یک نوع آن همان است که توضیح داده شد، یعنی شخصی در جواب اعتراض به خطای گوینده و برای نقد سخن او آن خطا را به خود هم نسبت میدهد و میگوید خودت هم همین خطا را انجام دادهای.در نوع دوم مسأله اعتراض وجود ندارد، اما شخص مغالطه کننده برای نقد سخن کنونی یک شخص سعی میکند مورد نقضی از گفتار و رفتار سابق او بیابد و به او میگوید: خودت هم این حرف را قبول نداری، زیرا موضع قبلی تو چیز دیگری بودهاست
.حرفهای او دربارهی کنترل جمعیت هیچ ارزشی ندارد، زیرا خود او کسی است که در گذشته طرح کمک به خانوادههای پر جمعیت را دادهبود.
کسانی که از روند خصوصیسازی در دولت ایراد میگیرند، در دولت خودشان حتی به فروشگاهها هم اجازه فعالیت نمیدادند.
باید توجه داشت که اگر سخن کسی با رفتار و گفتار سابق او تناقض داشته باشد، به هیچوجه دلیل بطلان سخن نیست، زیرا ممکن است شرایط تصمیمگیری در گذشته و حال تغییر کرده باشد،علاوه بر آن ممکن است آن شخص در عقاید گذشتهی خود تجدیدنظر کره باشد و به عقیدهی جدیدی رسیدهباشد که باید عقیدهی جدید را مستقلا نقادی کرد و به ادله آن پرداخت نه اینکه شخصیت گوینده یا دیگر گفتههای او را دلیل بر بطلان سخن او تلقی کرد.
در سالهایی که کشورهای اروپایی همدیگر را به فروش اسلحه به ایران متهم میکردند، یکی از اعضای پارلمان انگلیس گفته بود اینها منازعات پارلمانی نیست، بلکه ارتکاب مغالطه» خودت هم» است. هر کس، دیگری را متهم میکند که به ایران سلاح فروختهاست و او در جواب میگوید: خودت هم فروختهای و کسی بحث نمیکند چرا فروش اسلحه به ایران درست نیست.
.موسوی: يک مسئله ديگر در رابطه با همبستگي ملي ما چه کار داريم مي کنيم چه بلايي سردانشگاهايمان و محيط هاي جوانان و مردم آورديم که بنده هرجا مي روم اعتراض است هرجا مي روم مي گويند به ما اهانت شده است.اين دانشجو را ستاره دار کرديم آنرا دستگير کرديم ان يکي را دستگير کرديم آنرا از دانشگاه بيرون کرديم.
احمدینژاد: موضوع ستاره دار در زمان اقاي معين درست شد سال 80 يعني زمان دوست جناب اقاي موسوي که امروز هم حمايت مي کند.
احمدینژاد: شما نگفتید پول شهرام جزایری را برای چه منظوری گرفته اید.
کروبی: چقدر خوشم آمد از هوشت، شما جواب اردبیل و اینها را ندادید مخصوصا جواب ندادم.
—
پ.ن:
1. نام این مغالطه برگرفته از نام لاتین to quoquo به معنای «شما نیز» است. در کتابهای انگلیسی از این مغالطه با عناوین you also و two wrong make a right یاد میشود.
2. منبع بخش مغالطه خودت هم کتاب مغالطات علی اصغر خندان نشر بوستان کتاب صفحات 249-251 است. برخی از مثالها از خودم است.
3. بازهم دربارهی مغالطات سیاسی سخن خواهیمگفت.
اکتبر 28, 2009 در 11:47 ق.ظ.
[…] پ.ن یک: منبع مغالطات علی اصغر خندان نشر بوستان کتاب ص 197 . با دخل و تصرف. مثالها از خودم است. دو: مرتبط: مغاطهی خودت هم […]
لایکلایک
ژانویه 7, 2010 در 11:21 ق.ظ.
[…] × مرتبط: مغالطهی خودت هم […]
لایکلایک